ÇAĞLAYANCERİT CEVİZİ DÜNYADA 1 NUMARA
-----------

3.05.2010

BİR ULU AĞAÇ; KAMALAK (SEDİR) AĞACI

Bir bölgenin bitki örtüsünü o bölgenin iklim şartları belirler. İlçemizde yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı bir iklim hüküm sürmektedir. Bu sebeple dağlarda orman olarak, dünyada çok az yerde bulunan sedir ağacı (Kamalak), meşe, ardıç gibi ağaçlar yetişir. Öksüzdağı ve Engizek dağlarında sedir ve ardıç ağaçları yetişirken, Erinci ve Küçükcerit’te meşe ağaçları yetişir. Bir zamanlar ilçe merkezinde evlerin üzerine döşenen ağaçların, evlerin yapıldığı yerden kesilip evlerin üzerlerini örttüğü bu kıymetli kamalak ağacımız önemli bir tahribata uğramıştır. Eskiden, beşiğimizin, tabutumuzun, ekmek tahtamızın, çatımızın, ocakta ateşimizin hammaddesi ve sakızı el yarıklarımızın ilacı olan bu güzel ağacın kıymeti bilinememiştir. Bundan 40-50 yıl öncesi dağlardaki sedir ormanları kısım kısım paylaşılmış ve sahiplenenler tarafından korunmuştur. Şimdi kalan ağaçlar bu sahiplenenlerin hatırasıdır. Sahiplenemeyen kısımlar ise bilinçsizce ve hunharca yok edilmişlerdir. Ayrıca dağlarda güdülen kıl keçiler yeni filizlenen körpe fidanları yemek suretiyle yeniden yeşermesi engellenmiştir. Keçilerin çok sevdiği dalları kışın bu keçiler için kesilip ve yem olarak kullanılmıştır. Daha 15-20 yıl öncesine kadar dağlardaki ormanların yok edilmesi neticesi, yağmur yağdığında çatlardan (dik susuz dere) gelen seller birçok bağ ve bahçeyi tahrip etmişti. Bu gün devlet Öksüzdağı’nı yeniden ağaçlandırarak koruma altına almıştır. Bu sayede Uludere vadimiz yeniden yeşermiş ve burada arazisi olan insanlar topraklarını adeta selin elinden almışlardır. Bu dağlarımızda bu ağaçlarımız dışında fazla ağaç türü yetişmemektedir. Tek tük, sakız, çam, melengiç, melhem, kara çalı ve küçük çalılar yetişmektedir. Bitki olarak keven, kenger, sütleğen, dağ çayı, çakşır otu, sığı kuyruğu, kuşburnu gibi küçük bitki türleri yetişir. Dağların bu bitkilerle örtülü olması balcılık açısından güzel bir ortam oluşturmaktadır.

Konumuz sedir ağacı (kamalak) olduğu için bu kadar genel bilgiden sonra sedir ile ilgili bilgiler verelim.

Sedir, çamgiller (Pinaceae) familyasından Cedrus cinsini oluşturan iğne yapraklı ağaç türlerine veril addır.Boyu zaman zaman 40 metreye ulaşır. Gençken düzgün uzun doruklar halindeyken, yaşlanınca yayvan bir hal alır.

Çamgiller (Pinaceae) familyasının Cedrus cinsinde yer alan sedirler yaprak dökmeyen, hoş kokulu ağaçlardır. Yatay ve yayvan konumlu dallarıyla görkemli bir görünüm sergileyen bu ağaçların dört türü vardır.

Kıbrıs sediri (Cedrus brevifolia)
Himalaya sediri (Cedrus deodara)
Lübnan sediri (Cedrus libani) Türkiye
Atlas sediri (Cedrus atlantica)
Üçü Akdeniz Bölgesi'ne, biri Himalaya Dağları'na özgü olan bu türler dünyanın pek çok yerinde süs ağacı olarak yetiştirilir. Dallara sık demetler halinde dizilen iğne biçimli yaprakları sert ve üç köşelidir. Tümüyle olgunlaştığında pullarını dağıtan, fıçı biçimli, yeşil ya da morumsu kahverengi iri kozalakları en ayırt edici özelliklerinden biridir.

Sedirlerin en iyi tanınan türü Lübnan sediridir.Lübnan bayrağının sembolüdür. (Cedrus libani). Günümüzde yalnızca Anadolu'da ve çok sınırlı olarak da Lübnan' da kendiliğinden yetişen bu ağaçlar eskiçağlarda çok geniş ormanlar oluşturuyordu. Ama o dönemlerde kerestesi saray ve gemi yapımında aranan değerli bir malzeme olduğun dan, Lübnan sedirleri bilinçsizce yapılan aşırı kesimler sonucu giderek tükenmiş, buna körpe fidanları yiyen keçilerin zararı da eklenince, neredeyse tümüyle yok olmuştur. Ama, doğal çevrede çok azalmış olmakla birlikte, günümüzde Lübnan sediri alımlı görünümü nedeniyle birçok ülkede süs ağacı olarak yetiştirilmektedir. Hoş kokulu ve dayanıklı odunundan ise yapılarda ve mobilyacılıkta yararlanılmaktadır. Ülkemizde özellikle Toros Dağlan'nda yoğunlaştığı için yaygın olarak "Toros sediri" de denen bu ağaçlar Toroslar' da 1.200-2.000 metre yükseklikler arasında saf yada köknar, çam, ardıç ve dişbudak ağaçlarıyla karışık ormanlar oluşturur. Ayrıca Orta Karadeniz'in iç kesimlerinde de sedir topluluklarına rastlanır.

Kuzey Afrika'daki Atlas Dağlan'nda ormanlar oluşturan Atlas sediri (Cedrus atlanti ca) kısa yaprakları ve küçük kozalaklarıyla Lübnan sedirinden ayrılır. Himalaya Dağla n'nda yetişen Himalaya sediri (Cedrus deoda ra) ise sarıya çalan uzun yeşil yapraklı ve sarkık dallı bir ağaçtır.

Elmalı sedir araştırma ormanı

Antalya Elamının dünyaca ünlü sedir ormanları Beydağlarının en yüksek zirvesi olan Kızlar sivrisinin yamaçlarını kapsamaktadır. Toros dağlarının eteklerinde bulunan sedir ağaçlarının değeri anlaşılmış ve koruma altına alınmıştır. Batı toroslarda bulunan Çığlıkara mevkiinde birçok anıt ağaç yer almakta ve bu ağaçlar "koca katran", "koç sedir" olarak adlandırılmaktadır.

Mobilya, doğrama, tel direği, inşaat ve gemi kerestesi, kâğıt, lif ve selüloz odunu ve yonga levha imalinde kullanılmaktadır.

Mehmet Bahçe
  Mali Müşavir

Bir anektod

Hazreti İsa ile yaşıt sedir ağacı

Toroslar kuş, çiçek, böcek, kelebek dolu. Ağaçların hangi birinin adını yazalım? Orman Genel Müdürü Osman Kahveci bize ağaçları anlatıyor. İçlerinde en çok dikkatimizi çeken, sedir.

Osman bey:

- Lübnan bayrağında Sedir'in resmi var... Dünyada en güzel sedir, bizde... Avrupa'dan sırf sedirleri görmeye turist gelir.

Bir sediri gösteriyoruz:

- Bu sedir kaç yaşında? Sedir kaç yıl yaşar?

Kahveci, Antalya-Elmalı'daki sedir ağaçlarını anlatıyor:

- İçlerinde Hazreti İsa ile yaşıt olan sedirler var... Amerika'dan görmeye geliyorlar... Önünde durup resim çektiriyorlar.

Sedir ağacı, dayanıklı.

Eskiden, savaş gemileri sedirden yapılırmış. Sedir ağacı için savaşlar olurmuş. Yine eskiden çeyiz sandığı sedirdenmiş.

Bilmiyorduk, Toros Dağları'nda anlattılar, öğrendik. Yükseklerdeki sedir ağacının altında bir mantar bitermiş.

"Sedir mantarı."

Lezzetliymiş, şifalıymış. Kilosu "100 Euro."

Yöre halkı dedi ki "bu gece dağda kalın... Size, mangalda sedir mantarı pişirelim."

Dedik ki "sağ olun, şimdilik resmini çekmekle yetinelim.

Yavuz Donat
Kaynak: httt://www.sabah.com.tr
16-04-2005

                                                             RESİMLER

Hiç yorum yok: